Sterole roślinne to fascynujący związek występujących w roślinach, który odgrywa niesamowitą rolę w redukcji “złego cholesterolu”, czyli LDL. Występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych i często jest dodawany do produktów spożywczych, aby były zdrowsze (takich jak margaryna, sok pomarańczowy i płatki zbożowe).
W tym artykule dowiesz się czym są sterole roślinne, jaki jest ich wpływ na cholesterol i jak można włączyć je do swojej diety.
Przeskocz do:
- Czym są sterole roślinne?
- Sterole Roślinne – Źródła
- Jak sterole roślinne wpływają na cholesterol?
- Czy roślinne sterole mają właściwości przeciwutleniające?
- Wpływ wieku na korzyści steroli roślinnych
- Skutki uboczne steroli roślinnych
Czym są sterole roślinne?
Sterole roślinne lub fitosterole to związki alkoholowe pochodzenia roślinnego. Zidentyfikowano 40 różnych steroli roślinnych1, z ponad 200 formami i pokrewnymi związkami występującymi w roślinach i organizmach morskich2.
Dla jasności, termin stanol (a nie sterol) jest używany do opisania nasyconych steroli, które nie mają podwójne wiązania w swojej strukturze pierścienia sterolowego.
Najczęściej spotykanymi sterolami roślinnymi są sitosterol, kampesterol i stigmasterol, z których wszystkie są 4-desmatylosterolami (co oznacza, że nie mają grup metylowych przyłączonych do ich atomów węgla)1,3.
Są również bardzo podobne strukturalnie do najpopularniejszego sterolu zwierzęcego, cholesterolu. Podobieństwo polega na tym, że wszystkie sterole mają strukturę pierścienia chemicznego, a różnice występują pomiędzy łańcuchami bocznymi przyłączonymi do tego pierścienia1.
Przypominają również cholesterol w swoich podstawowych funkcjach biologicznych i to właśnie te podobieństwa zapewniają fitosterolom pewne korzyści zdrowotne.
Ponieważ ich długość jest praktycznie identyczna z długością monowarstwy fosfolipidowej, która tworzy błonę wokół wszystkich komórek (2.1nm)4, związki te łatwo dopasowują się do tych błon komórkowych. W rzeczywistości odgrywają one ważną rolę w wielu funkcjach błony komórkowej, takich jak utrzymanie stabilności komórkowej i zarządzanie temperaturą.3,5,6.
Poza błonami komórkowymi znajdują się głównie w wewnętrznych warstwach mitochondriów (biochemiczna elektrownia komórki) i retikulum endoplazmatycznym (zaangażowanym w syntezę białek i lipidów)3.
Ostatnią funkcją roślinnych steroli, odróżniającą je od zwierzęcych steroli np. cholesterolu, jest ich rola jako prekursora szeregu czynników wzrostów roślinny3.
Sterole Roślinne – Źródła
Przeciętna dieta dostarcza około 0,25g roślinnych steroli dziennie, a w przypadku diety wegetariańskiej, ta ilość jest dwa razy większa.1.
W rzeczywistości, dieta wegetariańska może dostarczać do 1g steroli roślinnych dziennie3.
Średnie spożycie steroli roślinnych wynosi od 0.15-0.4g na dzień7,10,12,14, a około 10% pochodzi ze spożycia stanoli roślinnych.
Oleje i tłuszcze roślinne
W wielkiej Brytanii za najbogatsze źródło roślinnych steroli uważa się oleje roślinne, tłuszcze i produkty otrzymywane z olejów3. Szacowane dzienne spożycie najczęściej występujących w olejach steroli wynosiło 44% sitosterolu, 64% stigmasterolu i 59% kampesterolu3.
Zboża, ziarna i orzechy
Kolejnym najobfitniejszym źródłem steroli roślinnych są zboża, ziarna i orzechy3, z zawartością sitostanolu i kampestanolu w produktach takich jak pszeniczy i żyto9. W rzeczywistości spożycie chleba i płatków zbożowych zapewnia około 36% spożycia sitosterolu10.
Oprócz tych naturalnych źródeł, sterole można również dodawać do innych produktów spożywczych (na przykład margaryny)11.
Inne źródła roślinnych steroli (w tym brassikasterolu, avenasterolu i kampesteroli) obejmują skorupiaki, takie jak małże i ostrygi13,15.
Jak sterole roślinne wpływają na cholesterol?
Sterole roślinne i cholesterol
Chociaż zakłada się, że sterole roślinne ogólnie obniżają poziom cholesterolu, istotą jest to, że ilość spożywanych w diecie steroli roślinnych obniża poziom cholesterolu LDL3.
Pamiętaj, im większa ilość spożywanego cholesterolu LDL, tym większe ryzyko chorób układu krążenia16,17.
Badania nad korzyściami zdrowotnymi steroli roślinnych mają długą historię sięgającą lat 60-tych, kiedy to krystaliczna postać tych steroli była używana do obniżania poziomu cholesterolu u osób z jego wysokim poziomem18,19.
Mechanizm, dzięki któremu tak się dzieje, polega na zmniejszeniu wchłaniania cholesterolu z jelit. Ich podobna struktura jest dobrze przystosowana do konkurowania z cholesterolem o zastąpienie ich w opakowaniach tworzonych w jelitach, które dostarczają lipidy do komórek20,24;, pozostawiając cholesterol do usunięcia jako odpad.
Badania rozwijały się dalej w latach 70-tych i sitostanol oraz kampestanol okazały się być najskuteczniejszymi formami tego związku.3.
20 lat później, po sformułowaniu estrów stanoli i stwierdzeniu, że obniżają one poziom lipidów u osób z wysokim poziomem cholesterolu, włączenie takich estrów do majonezu i margaryny wykazało obniżenie poziomu cholesterolu o 10-15%25. To ożywiło badania nad sterolami roślinnymi, prowadząc do produkcji różnych artykułów spożywczych z dodatkiem steroli.
Czy roślinne sterole mają właściwości przeciwutleniające?
Kliniczne i ekonomiczne korzyści modyfikacji diety w celu przeciwdziałania chorobom sercowo-naczyniowym, wraz z modyfikacją aktywności fizycznej i lekami obniżającymi poziom cholesterolu, wciąż rosną, a sterole roślinne zajmują wysoką pozycję w zaleceniach i wytycznych dotyczących zdrowia publicznego.
Jest to szczególnie podkreślane ze względu na dodatkowe korzyści płynące z przeciwutleniaczy, która są zalecane na dietach roślinnych.26.
Wpływ wieku na korzyści steroli roślinnych
Należy zauważyć, że korzyści ze steroli roślinnych różnią się w zależności od grupy wiekowej.
Obniżenie poziomu cholesterolu LDL jest znacznie większe u osób starszych, niż u osób młodszych.
W rzeczywistości istnieje zależność dawka-odpowiedź, gdy dawki steroli roślinnych są zwiększane do dziennej dawki 2g3.
Mając świadomośc, że poziom cholesterolu LDL wzrasta wraz z wiekiem, badania przy tej dawce wykazują następujący statystycznie istotny trend1:
- 14% redukcja cholesterolu LDL u osób w wieku 50-59.20,21,27,28
- 9% redukcja cholesterolu LDL u osób w wieku 40-49.29.32
- 11% redukcja cholesterolu LDL u osób w wieku 30-39.29,31,33,34
Należy zauważyć, że chociaż 30-39 latkowie faktycznie mieli wyższy procent redukcji cholesterolu LDL, rzeczywista zmiana była mniejsza, niż w grupie 40-49 (ponieważ mieli na początku więcej cholesterolu).
W grupie 50-59 lat redukcja o 14%, która odzwierciedlałaby zmianę o 0.5mmol/ l cholesterolu LDL, faktycznie zmniejszyła ryzyko problemów z sercem o 25% w ciągu 2 lat35.
W młodszych grupach, co ciekawe, to 25% zmniejszenie ryzyka jest podobne – ponieważ mimo mniejszej redukcji cholesterolu – związek jest w rzeczywistości silniejszy w młodszej kohorcie35.
Skutki uboczne steroli roślinnych
Jednym z potencjalnych skutków ubocznych roślinnych steroli może być to, że mogą one prowadzić do blokad w tętnicach (podobnie jak cholesterol) ze względu na swoją strukturę, jednak ponieważ wchłaniana jest tak mała ilość steroli, nie kumulują one się w taki sam sposób jak cholesterol22,36.
Właściwie nie zaobserwowano żadnych szkodliwych lub niekorzystnych skutków ubocznych, pomimo wieloletnich przeglądów i analiz zarówno izolowanych steroli roślinnych jak i ich estrów27,38,39.
Jedynymi obawami jakie zauważono, jest to że sterole roślinne mogą zmniejszyć wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i zmniejszać stężenie beta-karotenu1. Dla przykładu, ponieważ sterole obniżają poziom cholesterolu, obserwujemy również 8% redukcje witaminy E i 25% redukcje karotenu.128,29,33,39
Jednak ta kwestia jest minimlanie istotna, poniewaz zwykle dodanie do diety większej ilości owoców i warzyw byłoby skuteczne w przeciwdziałaniu tym niedoborom1.
Zapamiętaj
Ponieważ cholesterol potencjalnie wpływa na Twoje serce, bardzo warto zbadać, w jaki sposób możesz zmodyfikować dietę, aby stać się zdrowszym. Jeśli chcesz skoncentrować się na żywności wspierającej zdrowie serca, sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu.
Włączenie do diety produktów roślinnych, a także włączenie warzyw i dobrych tłuszczów do posiłków może zwiększyć ilość spożywanych steroli roślinnych, co zmniejszy ryzyko wystąpienia problemów sercowo-naczyniowych.
Podczas gdy pełnowartościowe źródła roślinnych steroli skutecznie obniżają poziom cholesterolu, jeśli nie lubisz owoców, sałatek i warzyw, dlaczego nie dodać zbóż i produktów ziarnistych, a nawet skorupiaków, aby zyskać więcej tych związków chroniących serce? Twoje serce Ci za to podziękuje!
